با این پیچیدگی و افزایش کیفی و کمی نیازها به دلیل عوامل یاد شده، برای فائق امدن بران، در سه گام باید در حوزه ها علمیه برنامه ریزی صورت گیرد تا این توانایی را در خود ایجاد کند
حوزه های علمیه شیعه پس از غیت کبری با تلاش و مجاهدت عالمان بزرگ با تمام تنگناها و تضییقات گوناگون وظیفه تبلیغ رسالت الهی و جانشینی امامان معصوم علیهم السلام را عهده دار شدند تا معارف ناب را به تشنگان و علاقه مندان ان برسانند. والحق در این راه با تمام مشکلات ان، با هجرت ها ، مجاهدت ها ، شهادت ها و…بیش از 10 قرن است که توفیق نشر معارف اهل بیت علیهم السلام تنها از طریق همین حوزه ها بدست امده و از عهده رسالت خود برامده اند.

میراث بزرگ منابع شیعی شامل معارف قرآن و روایت اهل بیت علیهم السلام همراه با شیوه اجتهاد پویا متکی بر قواعد و اصول و ضوابط عقلی و نقلی حوزه ها، در برابر نیازهای پرسشگران مسئله ای را بی پاسخ باقی نگذاشته و هر جوینده ای توانسته است به پاسخ خود دسترسی پیدا کند.

با پیروزی انقلاب اسلامی برمبنای فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و راهبری آن توسط روحانیت شیعه و ظهوراین فرهنگ برای اولین بار در قالب نظامی سیاسی، بیش از پیش شیعه و حوزه های علمیه را مورد توجه و دقت ملت ها و دو لت های جهان قرا داده است.

علاقه مندان به این پدیده تازه در جهان به حق خواستار شناسایی و زوایای و دریافت پاسخ ها وابهامات خود از ان هستند . در همین مسیر اگر پاسخ قانع کننده ای دریافت کنند بدون تردید از مروجان ان خواهند شد.

از طرف دیگر دولت ها و مراکز قدرت جهانی از اوائل پیروزی انقلاب با ایجاد مراکز پژوهشی و استخدام پژوهشگران به کاوش در زوایای ان اقدام کردند تا در ابتدا با شناخت ظرفیت ها و توانی های ان، در جهت مهار ان بتوانند چاره جویی کنند و درگام بعدی با شناسایی چالش ها و ضعف های ان، جهت فرسایش و ضربه زدن به ان بهره گیرند.

پرواضح است تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، مسائل و موضوعات مورد نیاز حوزه ها و سوالات حتی در مورد مسائل نوپیدا، فقط در محدوده مسائل فردی بود.اما با ایجاد نظام برمبنای معارف شیعی نه تنها باید مسائل و معضلات داخلی نظام را پاسخگو باشد بلکه سوالاتی که در ارتباطات بین المللی پدید امده به وظایف ان افزوده شده است.

بدیهی است در این پاسخگویی احیانا اعتقاد داشتن و یا نداشتن به این نظام ، و یا هدف پرسشگران از سوالاتشان ، تفاوتی در ماهیت کار ندارد و حوزه ها باید در برابر پرسش ها پاسخگو باشند.

هم زمانی این تحول با رشد فزاینده دانش های بشری که بخش عمده آن نتیجه دست یابی بشر به فناوری های روز است، هم برکمیت مسائل و موضوعات و سوالات افزوده وهم از نظر کیفیت مسائل را دچار پیچیدگی نموده است که شناخت ان موضوع نیاز به تلاش و دقت خاص خود را دارد به طوری که شناخت برخی از موضوعات نیاز به صرف وقت، مطالعه و یا حتی کسب دانش ان می باشد.

با این پیچیدگی و افزایش کیفی و کمی نیازها به دلیل عوامل یاد شده، برای فائق امدن بران، در سه گام باید در حوزه ها علمیه برنامه ریزی صورت گیرد تا این توانایی را در خود ایجاد کند:

شناخت مسائل ، موضوعات داخلی و خارجی و تشخیص روابط علی و معلولی انها، برنامه ریزی برای کسب توانایی و ایجاد ظرفیت و بسترهای های لازم در حوزه ها برای پاسخگویی دقیق و به موقع و کارامد و جبران عقب ماندگی های فعلی و به روز نمودن این بسترها و ظرفیت ها، از مهمترین اقدامات این گام است.
با توفیق در گام اول، پیش بینی و شناخت تحولات آینده داخلی و خارجی و نیازها و سوالات مترتب بران برای سال ها، بلکه دهه های اینده ، از وظایف حوزه ها در گام دوم است.
روشن است که با این دو گام ، به هدف اساسی رسالت الهی “ان الدین عندالله الاسلام” (ال عمران) و توانایی حوزه ها برای پاسخگویی به نیازهای اینده ، نخواهیم رسید. مگر ان که در گام سوم و پس از پیش بینی تحولات و مسائل دهه های اینده جهان ، بتوان راه حل های کارامد ان را ارائه داد.به گونه ای که در برابر رقبای خود بتواند قدرت اقناعی بیشتری برای مخاطبان و پرسشگران داشته باشد.

به نظر می رسد باتوجه به این ضرورت ها ، نیاز به بازنگری جدی در برنامه ها و پیش بینی اهداف خود داشته باشیم.بمنه وکرمه.