فارغ از نتایج حاصل از گفتوهای هسته ای، آنچه که باید به آن توجه کرد اثرات جانبی این توافق است که بیش از هر کسی برای ایران سودمند بوده است.

 

به گزارش سایت تحلیلی خبری بینا نیوز به نقل از سرویس سیاسی خرداد – عزیز حاتم زاده : از زمان انعقاد توافقنامه ژنو و تدوین برنامه اقدام مشترک از سوی ایران و گروه 5+1، تحلیل­ها و تفسیرهای گوناگونی درباره متن و مواد این توافقنامه صورت گرفته است .  دامنه تحلیل­ها در این زمینه از مجلات و محافل علمی و آکادمیک تا نهادهای سیاسی و مطبوعات  و رسانه­های مختلف  در ایران و کشورهای غربی  به ویژه  آمریکا را در بر می­گیرد.

 

گروههای تندرو چه در ایران و چه آمریکا هرکدام دولت کشور خود را بازنده میدان قلمداد می­کنند و به گونه­ای متن توافقنامه را تفسیر می­کنند که حزب و جناح حاکم و در واقع رقیب داخلی خود را بازنده مذاکرات نشان دهند. برخی از این مخالفت­ها هم با هدف بلندمدت به بن بست کشاندن مذاکره و احتمال توافق صورت می­گیرد. محافل آکادمیک نیز با احتیاط و تامل بیشتری به تفسیر متن توافق می­پردازند و دیدگاههای مختلفی در این زمینه ارائه می­شود. نفس تفسیرپذیر بودن قراردادهای حقوقی از یک سو و این موضوع که هر طرف قرارداد را در راستای منافع خود تفسیر می­کند از سوی دیگر، زمینه ارائه تفاسیر مختلف از متن توافقنامه ژنو را تقویت می­کند.

 

با این حال، اکثر کارشناسان معتقدند که در توافقنامه ژنو نباید به دنبال طرف پیروز و شکست خورده گشت چرا که اساسا طرفین امتیاز خاصی به یکدیگر نداده­اند بلکه صرفا برخی اقدامات خود را متوقف کرده­اند و هدف اصلی آن­ها نیز اعتمادسازی اولیه و فراهم کردن فضا برای “توافق نهایی” بوده است. در واقع، می­توان گفت که توافق ژنو به نوعی تمرین برای یک توافق بزرگتر است. و به نظر می­رسد با وجود بدبینی­ها و کارشکنی­های فراوان، دوطرف بر اراده و عزم خود برای ادامه مسیر با ثبات و مستحکم ایستاده­اند و تا کنون نیز در این راه موفق بوده­اند.

 

 

اما آنچه که نباید از آن غافل شد، اثرات و پیامدهای جانبی توافقنامه ژنو به ویژه برای جمهوری اسلامی ایران است. اثراتی که اگر بیشتر از خود توافق دارای اهمیت نباشند، کمتر از آن نیز نیستند.

اثراتی که امروز در تمام ابعاد اقتصادی و سیاسی قابل مشاهده است و نمی­توان آن را انکار کرد. اگرچه گروههای مخالف دولت در داخل جمهوری اسلامی ایران تلاش می­کنند تا دستاوردهای جانبی توافقنامه ژنو را نادیده بگیرند و یا کم اهمیت جلوه دهند، اما این واقعیتی است که امروزه بیش از هر کسی لابی­های صهیونیستی و تندروهای آمریکایی را نگران کرده است.

 

 

حتی دولتمردان آمریکا، که بر لزوم پایبندی به تعهدات خود و تداوم مذاکره با دولت ایران تاکید دارند و با اعمال تحریم­های جدید از سوی کنگره به شدت مخالفت کرده­اند، نیز ناچار شدند به این مساله واکنش نشان دهند. این موضوع به این معناست که حتی دولت این کشور هم تصور نمی­کرد که توافقنامه ژنو می­تواند فراتر از آن چیزی که در متن آمده است، روند تحولات را به سود ایران تغییردهد.

 

 

توافق ژنو، فارغ از متن آن، توانست فضای بین­المللی و منطقه­ای را به سود ایران تغییر دهد. همان فضایی که تبدیل به بستری برای انعقاد قطعنامه­های ظالمانه شورای امنیت بر ضد ایران و ترویج ایران هراسی و ایده حمله نظامی به ایران شده بود. برخی از مهمترین دستاوردهای جانبی این قرارداد برای جمهوری اسلامی ایران عبارت اند از:

 

الف: شکست پروژه ایران هراسی

واقعیت این است که جبهه غرب به رهبری آمریکا و با تلاش اسرائیل در طی ده سال گذشته توانسته بود ایران را در سطح منطقه و جهانی به عنوان یک تهدید امنیتی معرفی کند. این پروژه امنیتی­سازی ضمن همراه کردن اروپا برای اعمال تحریم و فشار بر ایران، روسیه و چین را نیز متقاعد کرده بود که از قطعنامه­های تحریمی شورای امنیت علیه ایران حمایت کنند. دولت­های منطقه بیش از پیش ایران را به عنوان یک عامل تهدید کننده و دشمن خود تصور می­کردند. در نتیجه پروژه ایران هراسی طی این سال­ها، میزان نگرانی افکار عمومی در اروپا و آمریکا از برنامه هسته­ای ایران و همچنین میزان موافقت با استفاده از گزینه نظامی بر ضد ایران افزایش یافته بود (Transatlantic Trends, 2003-2010).

 

رویکردها و شعارهای تحریک کننده و تهدیدآمیز دولت قبلی نیز بهانه لازم را برای دنبال کنندکان سیاست ایران­هراسی فراهم می­کرد. نگرانی فزاینده جهانی از برنامه هسته­ای ایران و انزوای این کشور در عرصه بین­المللی تا پیش از روی کار آمدن دولت جدید، موضوعی است که بر هیچ کسی پوشیده نیست.

 

اما با روی کار آمدن دولت جدید و جایگزین کردن سیاست تنش­زدایی به جای اقدامات تنش­آفرین گذشته، به تدریج زمینه برای تغییر این فضا مهیا شد. مواضع ریاست جمهوری در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل و عزم جدی دولت تدبیر و امید برای انجام مذاکرات سازنده و هدفمند درباره برنامه هسته­ای ایران، چهره جدیدی از این کشور ارائه داد که چندان مطابق تبلیغات مجریان پروژه ایران هراسی نبود و فلسفه وجودی این سیاست را زیر سوال برد.

 

رئیس جمهور و وزیر خارجه جدید ایران با خنده و اعتماد به نفس از مذاکره، صلح و ثبات صحبت می­کردند. اما بدون تردید چیزی که ضربه کاری را به پروژه ایران هراسی و طرفداران آن وارد کرد، انعقاد قرارداد ژنو بود. قراردادی که نشان داد اولا ایران به دنبال سلاح هسته­ای نیست، دوما بازیگری عقلایی است که می­توان با آن مذاکره و گفتگو کرد، سوما آمادگی کامل دارد تا درباره برنامه هسته­ای خود اعتمادسازی کند. همه این مسائل با آن “ایرانِ امنیتی” که در طی این سال­ها مجریان این پروژه با کمک سیاست­های دولت قبلی توانسته بودند ایجاد کنند، نا همخوان بود.

 

نتیجه این شد که دیگر کمتر رهبر اروپایی را می­توان دید که ایران را تهدید نظامی کند یا درباره برنامه هسته­ای آن اعلام نگرانی بکند، سفرهای دیپلماتیک به ایران افزایش یافته است، شرکت­ها و سرمایه­داران خارجی برای حضور در ایران از هم سبقت می­گیرند و مهمتر از همه این که امروز این طراحان اصلی سیاست ایران هراسی چه در سطح بین­المللی و چه در سطح منطقه­ای (تندروهای آمریکایی، اسرائیل و عربستان) هستند که در انزوا قرار گرفته­ اند.

 

ب: تغییر ائتلاف­ها و تحولات منطقه­ای به سود ایران

نکته دیگر که از اثرات جانبی توافق ژنو است، تغییر الگوهای ائتلاف در منطقه به سود ایران است. ترکیه از نخستین کشورهایی است که با انعقاد توافقنامه ژنو و بهبود نسبی روابط ایران با غرب تلاش کرد که خود را بیش از پیش به ایران نزدیک کند.

 

این کشور که تا دیروز در کنار عربستان ائتلاف ضد ایران را در موضوع سوریه تشکیل می­داد، با خودداری آمریکا از حمله به سوریه و احتمال نزدیکی ایران و آمریکا به صورت محسوسی موضع خود را در قبال بحران سوریه به تدریج تغییر می­دهد و به نظر می­رسد که در آینده بیش از آنکه با عربستان هماهنگ باشد، سیاست­های خود را با ایران همگون­تر سازد. سفر وزیر خارجه و نخست وزیر این کشور به ایران ظرف یک ماه از عزم این کشور برای تقویت روابط خود با ایران و هماهنگی بیشتر با این کشور در تحولات منطقه­ای حکایت دارد.

 

ج: تلاش روسیه برای نزدیکی بیشتر به ایران

سیاست­های گذشته و تنش فزاینده با آمریکا و اروپا ایران را ناگزیر کرده بود که در روابط خود با روسیه به شرایط این کشور تن دهد. روسیه با توجه به موقعیت انحصاری خود در رابطه با ایران، از این کشور به عنوان کارت بازی استفاده کرده و روابط خود را با ایران صرفا مطابق با اقتضائات منافع خود تنظیم می­کرد.

 

توافق ژنو اما بیش از هر کشور دیگری روسیه را نگران کرد. نزدیکی ایران و آمریکا و احتمال برقراری مجدد رابطه بین دو کشور، از دید مسکو می­تواند منافع اقتصادی، سیاسی و نظامی این کشور را تهدید کند. بنابراین، دولت پوتین با آگاهی از این موضوع کمیته ویژه­ای را برای بررسی و تقویت روابط روسیه با ایران تشکیل داده است تا این کشور نیز از قافله کشورهایی که می­خواهند روابط خود را با ایران گسترش دهند، عقب نماند. روسیه دیگر مانند گذشته نمی­تواند شرایط خود را بر ایران تحمیل کند.

 

بنابراین، فارغ از متن توافقنامه ژنو و مفاد آن، آنچه که باید به آن توجه کرد دستاوردها و اثرات جانبی این توافق است که بیش از هر کسی برای ایران سودمند بوده است. هرگونه تحلیل و تفسیر توافقنامه ژنو باید با لحاظ کردن این اثرات جانبی همراه باشد.

 

انتهای پیام